Gefiller vum Kapitalismus (1/8): Gefiller : tëscht Biologie a Geschicht

Gefiller : tëscht Biologie a Geschicht

No enger gelee­fe­ger Anek­dot, soll den Sig­mund Freud emol gesot hunn dat d‘Aarbecht an d‘Léift di zwee Grond­pi­liere vum Gléck wären. Dat kléngt e bës­sen ers­taun­lech fir en Auteur dënn soss net wierk­lech duerch säin Idea­lis­mus oder seng Blauäu­geg­keet opfält.

Wär et also méi­glech och an enger kapi­ta­lis­tes­cher Gesell­schaft säi Gléck an der Aar­becht oder an der Léift ze fan­nen ? An wéi steet et iwwe­rhaapt ëm d‘Gefiller an Zäite vum Kapi­ta­lis­mus, wou et haaptsä­chlech ëm Geld-Akku­mu­la­tioun, Wuess­tem a Kon­sum geet ?

Wien sech och nëm­men ë bësse mat dem Marx sen­ger Ana­lyse vun der Aar­becht am Kapi­ta­lis­mus bes­chäf­tegt huet, dierft sech iwwer deen eege­naar­te­gen Opti­mis­mus vum Freud won­ne­ren. Ëmme­rhin hat den Marx seng Haapt­wier­ker gutt 40 Joer virum Freud verëffentlecht. 

Sécher hat den idea­lis­tes­chen däitsche Phi­lo­soph Georg Wil­helm Frie­drich Hegel am Ufank vum 19. Joe­rhon­nert geduecht, dat mär Mën­schen eis an der Aar­becht als Mënsche verwierklechen.

An der Aar­becht, esou den Hegel, kéinte mer eis vun de Fes­sele vum Bedürf­nis an vun der Natur léise, an doduerch eng vernënf­teg, sit­tlech Gesell­schaft ver­wierk­le­chen. Et kéint een also den­ken dat dem Freud säi Begrëff vun der Aar­becht als een vun de Grond­pi­liere vum Gléck an dëser idea­lis­tes­cher Tra­di­tioun gefaange bleift.

Mä et ass och genau déi Tra­di­tioun déi vum Karl Marx, a vu sen­gen Nofoll­ger sozio­lo­gesch dés-idea­li­séiert gouf. Den idea­lis­tes­chen Aar­bechts­be­grëff ass en Ideal : en Ideal dee vun der Rea­li­téit, esou dem Marx seng Fests­tel­lung, iwwe­rall mat Féiss getrëp­pelt gëtt.

De Lou­naar­bech­ter, esou den Marx, ver­keeft näm­lech seng Lie­wenszäit an seng Aar­bechts­kraaft un en Employeur, deen net nëmme bestëmmt, wéi, wat, wéi­ni a wéi vill ges­chafft gëtt, mä deen sech och nach dei duerch d‘Aarbecht erschaffte Plus-value klaut.

An hei fanne mer och en éisch­ten Hiweis op en ganz ane­ren Zesum­men­hang tëscht Kapi­ta­lis­mus a Gefiller. Net vu Gléck geet et hei riets, mäi wéi den Marx dat en angem vu sen­gem fréien Text­frag­men­ter nach for­mu­léiert huet : vun der Ent­frie­mung, oder der Alienatioun.

De Lou­naar­bech­ter deen seng Zäit a seng abs­trakt Aar­bechts­kraaft a seng Kom­pe­ten­zen un Fir­me­nin­ha­ber ver­keeft, fir eppes ze knab­be­ren ze hunn, huet weder en per­séin­leche Bezuch zu sen­ger Aar­becht, nach zu den Pro­duk­ter oder Resul­ta­ter vun dier Aar­becht. Hie schafft just fir d‘Suen, a kann, a muss oft dofir ier­gend eppes fir hie Sënn­loses maa­chen. Dofir bleift di Akti­vi­téit him eigent­lech ëmmer friem.

Ent­frie­mung hees­cht dofir : wou ges­chafft gëtt, do ass kee Lie­wen, a wou d‘Liewen ass, an der Fräizäit, do gëtt net ges­chafft. Dofir huet d‘Fräizäit dann och d‘Tendenz esou eidel a ver­frie­mend ze ginn, wéi d‘Aarbecht sel­wer. Déi Ten­denz ass da voll­stän­neg erreecht, wa Fräizäit just nach duerch di kom­pen­sa­torësch Akti­vi­téit vum Kon­su­méie­ren opgefëllt gëtt.

Virun 8 Joer huet den kierz­lech vers­tuer­we­nen ame­ri­ka­nes­chen Anthro­po­log David Grae­ber déi héig bezuel­ten Aar­bech­ten an der Finanz­welt, an den „Public Rela­tions“, am Mar­ke­ting, an den ëffent­leche Ver­wal­tun­gen asw. ana­ly­séiert. Dobäi huet hien d‘Alienatioun bei der Aar­becht nach emol do opge­deckt, wou een se am mannste ver­mutt hätt : an den iewes­chte Chefetage.

De pro­vo­kante Begrëff, deen den Grae­ber fir dës Zort vun Aar­bechte gepräägt huet, war dee vum „Bull­shit Job“. Domat waren eng ganz Rei vu Beruf­fer mat bean­dro­cken­den Tite­len an dram­hafte Salai­ren an Boniën als esou eidel a sënn­los ent­larvt, wéi di aarm Leit, di hiert Lie­wen domat ver­sch­wen­den, sech sel­wer oft genuch fillen.

Dem Grae­ber seng Defi­ni­tioun vum dësen Aar­bechte war :

„En Bull­shit-Job ass eng Form vu bezuel­ter Bes­chäf­te­gung, déi esou vël­leg sënn­los, onnéi­deg oder ver­dier­flech ass, dat esou guer den Aar­becht­neh­mer hir Exis­tenz net rechtfäer­dege kann.“

Datt esou Bes­chäf­te­gun­gen, déi also oft immens gutt bezuelt ginn, a déi mat for­mi­da­be­len Tite­len dohier kom­men, net zum Gléck bäi­droen, ass och deene sel­wer bewosst, déi se ausü­ben. Si pro­vo­zéie­ren, och bei hin­nen Gefiller vum der eege­ner Iwwer­flës­seg­keet, vun der Sënn­lo­seg­keet a vun der Eidel­keet. Alie­na­tioun am gël­lene Käfeg. Domat hätte mer elo emol schonn eng éischt Pers­pek­tiv op d’Fro, wat d‘Aarbecht am Kapi­ta­lis­mus mat Gefiller ze dinn huet.

Mais wéi ass et elo mat der Léift ? Erlaabt da wéins­tens d‘Léift e bës­sen eppes vun deem Gléck erëm ze gewan­nen, déi d‘Aarbecht am Fréi- a Spéit­ka­pi­ta­lis­mus onméi­glech mécht ?

Léift erscheint effek­tiv fir d‘éischt emol wéi en les­cht Natur­re­ser­vat vun Authen­ti­zi­téit, Éier­le­ch­keet a Gemein­sam­keet duer­zes­tel­len, déi der Welt vun der Aar­becht, vum Kon­sum a vun de schéine Fas­sa­den entgeet.

Léift ass, no enger all­ge­meng­ster Defi­ni­tioun, en Gefill vun Zou­nei­gung a Wäert­schät­zung. D‘Léift zu enger ane­rer Per­soun dréckt sech aus als Gefill vun déi­wer Ver­bon­nen­heet, Ënner­leeën­heet, Ver­laan­gen an Begeh­ren. Léift schéngt also alles dat ze vers­prie­chen, wat vun der eko­no­mes­cher Kon­kur­renz onméi­glech gemaach gouf.

Gefiller, esou léie­ren ons d‘Wëssenschafte säit dem Charles Dar­win, sinn eng evo­lu­tionnär, bio­lo­gesch Cha­rak­te­ris­tik vun den Déiere mat Nervesystem.

A sen­gem 1872 verëf­fent­lechte Buch iwwert den Aus­drock vun de Gemitts­be­wee­gun­gen beim Mënsch a beim Déier ver­sicht den Dar­win ze wei­sen, dat esou wuel d‘Gefiller wéi hir Aus­dréck als dis­kret Enti­téi­ten an der Entwé­ck­lung­sges­chicht ents­tane sinn. Gefiller sol­len duer­no als uni­ver­sell an inva­ria­bel gëllen. 

Des Iwwer­zee­gung huet sech dann och an der Zäit esou déif an onse sou­ge­nann­ten „gesonde Mën­sche­vers­tand“ age­brannt, dat et bal ver­messe kléngt, di reng bio­lo­gesch Natur vun de Gefiller a Fro ze stellen.

Wann dat de Fall wär, da misst jo och d‘Léift ëmmer d‘Léift blei­wen. Wa Gefiller eppes sinn, wat ons Nerve sekre­téiere wéi eis Lie­wer Gal oder eis Bauchs­pei­chel­drüs hir Pan­kreassäfte, da misste mer jo mat bei der Léift nach op ë bësse Gléck, aus­se­rhalb vum Kapi­ta­lis­mus, rechne kënnen ?

Wa Léift eppes ass, dat vum lim­besche Sys­tem am Gehier mët­tels Aus­scheede vun Dopa­min an Oxy­to­cin, vun Nore­pi­ne­phrin a Sero­to­nin gene­réiert gëtt, genau esou wéi den Mo Salz­saier an Pep­si­no­gen beim Ver­dauen ofsën­nert, dann huet Lieft näi­scht mat Ges­chicht, Gesell­schaft, Kul­tur oder esou guer Kapi­ta­lis­mus ze dinn. Léift wär dann tatsä­chlech dat vers­prachent Natur­re­ser­vat vum en onvermët­telte Neu­ro­tram­sit­ter- an Hormongléck ?

Wien esou ver­meint­lech „wës­sen­schaft­lech“ iwwer Gefiller a Léift schwätzt, dee schéngt trotz­deem ier­gendwéi guer näi­scht dovu vers­ta­ne­nen ze hunn, wat Gefiller a wat Léift an onsem Lie­wen heeschen.

Well Gefiller, well Léift sinn net just Bewosstsäins-Äqui­va­len­ter vu bio­lo­gesch-mate­riel­len Virgäng. Si hu Bedei­tun­gen, si repre­sen­téiere Wäer­ter, si erfëlle ver­schidde psy­chesch a sozial Funk­tiou­nen, an berouen je no ges­chicht­leche Per­io­den, je no Gesell­schafts a Kul­tur­for­men, op ganz ver­schidde Den­ken, Han­de­len an Empfannen. 

D‘Léift an der Zäit vun de mate­rielle Beräi­che­rung­strie­ber, vum Gel­tungs­kon­sum, vun den décken Autoen, an de Mar­ken-Poschen huet näi­scht méi mat der Léift vum Mythos vum Tris­tan und Isolde, mat der Léift aus Goethe sen­gem Wer­ther oder dem Sten­dhal sen­gem Le rouge et le noir ze dinn.

Haut ass d’Léift sel­wer en Kon­su­mar­ti­kel ginn, dee esou liicht an iwwer­flä­chlech „Klick“ maache soll, wéi d’Maus­tast op deem Inter­net­site, deen se als Abo verkeeft. 

Op Radio 100,7 lauschteren … »>