„Jeder, sieht man ihn einzeln, ist leidlich klug und verständig,
(Fr. von Schiller)
Sind sie in corpore, gleich wird dir ein Dummkopf daraus.“
Politesch Debatten a grouss onekonomesch Discoursen lafen gären op Floskelen, Phrasen a Wuertgekléngel eraus. Wien sech schonn e puer vun deenen fantasteschen Interviewen mat Politiker, oder mat der Elite vun den Industrie- a Wirtschafts-Decideuren am Paperjam ugekuckt huet, dierft och heiansdo den ongudden Androck gehat hunn, dat hei keng lieweg, denkend a fillend Persounen hir Gedanken ausdrécken, mäi eppes wéi en Sproocheprogramm deen en Jargon mam Vokabularräichtum vun engem Grondschoulkand duerchdeklinéiert.
Déi Tendenz manifestéiert sech och am sougenannten ëffentlechen Discours, an privilegiéiert op de sozialen Medien, wou een dann och nach ‹en direct› d’Gruppendynamiken vun de kléngen a groussen Reseauen observéieren kann.
Esou bekannt de Phänomen ass, esou interessant bleift en fir sozialpsychologesch a soziologesch Analysen. Et handelt sech dobäi em en Geschéien dat als « Gruppendenken » vum amerikaneschen Sozialpsycholog Irving Janis bezeechent gouf. Esou en Denken ass meeschtens net emol gewollt ; et setzt sech onbewosst an hannerrécks vun de Persounen mat déif empfonnter Gruppenidentitéit duerch.
Den Janis huet sech beim Choix vu sengem Begrëff gewollt op dem George Orwell säin « Newspeak » geleent. Hie schreift :
I use the term groupthink as a quick and easy way to refer to the mode of thinking that persons engage in when concurrence-seeking becomes so dominant in a cohesive ingroup that it tends to override realistic appraisal of alternative courses of action. Groupthink is a term of the same order as the words in the newspeak vocabulary George Orwell used in his dismaying world of 1984.
(Janis, I. (1971) Groupthink. Psychology Today, 5, S. 43 – 46, 74 – 76)
D’Gruppendenken manifestéiert sech charakteristesch duerch eng ganz Rei vu Symptomer déi dann entstinn wann d’Memberen vun engem Grupp – vun der Partei, an der Gewerkschaft, iwwert d’Institutiounen an d’Gremien bis erof an d’Keelen- a Fussballclibb eran – am behaglechen a heemelegen « Mär-Gefill » ariichten. Aus dësem léiwen Zësummengehéieregkeetsgefill entstinn dann eng Rei vun psycheschen a sozialen Phenomener déi den Janis an 8 idealtypeschen opzielt :
- Illusioun vun der Invulnérabilitéit
- Defensiv Rationaliséierung géint all kontradiktoresch Realitéit oder Iddi
- Iwwerzeegung vun der eegener Supérioritéit
- Denken, Schwätzen an Handelen a Form vu Stereotyppen
- Drock géint all internen Zweiwel a méiglechen Dissens
- Verënnerlecht Selbstzensur
- Illusioun vun der Unanimitéit
Wat awer no bannen esou heemeleg a léif ass, dat ass gären grad esou kal, ofleenend, entmënschlechend an aggressiv no baussen. D’Memberen vun Friemgruppen kënnen mam Gefill vu Berechtegung denigréiert, attackéiert, a firwat net, gefoltert an ëmbruecht ginn. An do gëtt et eng direkt Korrelatioun am kuschelen no bannen, an am Aggresséieren no baussen, déi den Freud schonn a senger Massepsychologie (1921) opgedeckt hat.
Den Janis schreift :
The more amiability and esprit de corps there is among the members of a policy-making ingroup, the greater the danger that independent critical thinking will be replaced by groupthink, which is likely to result in irrational and dehumanizing action., directed against outgroups.
(Janis, loc.cit. S. 85)
Et ass keen Zoufall, dat des, vum Janis aus Analysen vu politeschen Decisiounsprozesser eraus opgestallten Mechanismen an Gruppen, den Symptomer vum deem gläichen wat « narzisstesch Perséinlechkeet » genannt gouf.
Tatsächlech erschéngt d’Gruppendenken als verallgemengerten Equivalent vum den narzissteschen Symptomer : Iwwerschätzen vun den eegenen Fäegkeeten, vun der eegener Intelligenz a Kultur, Gréissefantasien, Iwwerdreiwen vun den eegenen Leeschtungen, Gefiller vun Iwwerleeënheet an Originalitéit, Ënnerbewäertung vun de Leeschtungen vun deenen Aneren, Mangel un Afillungsverméigen, Berechtegungsgefill, asw. Mä bei der narzisstescher Perséinlechkeet fënnt och grad esou schnell di aner Säit : Vulnerabilitéit duerch den steetege Besoin vun Unerkennung, an als Reaktioun dorop Arroganz, Veruechtung, Wut, Rage an Aggressioun.
D’Erklärung vun dëser flotter Harmonie fënnt een beim Freud : den Zesummenhalt vum Grupp, vun der Mass funktionéiert iwwert Identifizéierung (Mär vs. di Aner). Identifizéierung als ursprénglechst Form vu Gefillsbindung, wéi een se nach aus der Léift kennt, deplacéiert sech vum gefléiften Esch, oder der gefléifter Persoun op den Grupp. Den Esch, esou de Freud, gëtt an der üblecher Léift ëmmer méi kleng, méi bescheiden, méi usprochslos, an di gefléiften Persoun ëmmer méi groussaarteg a wäertvoll.
Genau dat geschitt och am Grupp, an doduerch funktionéiert den Grupp wéi en Narzissmus ‹par Procuratioun›. Dat heemelegt Mär-Gefill gëtt do zum soziologesch instabillen Equivalent vun enger artifizieller Léift.
